محمد بن عبدالباقی بخاریبخاری، محمدبن عبدالباقی مؤلف عربی نویس و خطیب حنفی مذهب قرن دهم بوده است. ۱ - بخاری محمدبن عبدالباقیبخاری، محمدبن عبدالباقی (ابوالمعالی علاءالدین محمدبن عبدالباقی البخاری المکّی)، مؤلف عربی نویس و خطیب حنفی مذهب قرن دهم. از زندگیش گزارش جامعی در دست نیست، جز این‌که سالها در مسجد نبوی مدینهخطیب جمعه بوده است. ۲ - آثار بخاریتنها اثر وی، الطرازالمنقوش فی محاسن الحبوش [۱]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون،ج ۲، ستون ۱۱۰۹، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲]
بروکلمان، (ذیل)، ج۲، ص ۴۱۸.
[۳]
عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۲۳، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
[۴]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴، بیروت ۱۹۸۶.
درباره پناه دادن حبشیان و نجاشی به مسلمانان مهاجر در شرایط سخت و دفاع از آنان در برابر مشرکان است.
مسلمانان مکه و مدینه همواره به این موضوع توجه، و از آن با سپاس و تقدیس یاد کرده‌اند. الهام بخش او در نوشتن این کتاب، دو اثر سیوطی به نامهای رفع شأن الحبشیان و ازهارالعروش فی اخبارالحبوش بود. بخاری این کتاب را در ۹۹۱، زمانی که خطیب مدینه بود نوشت و آن را به شریف مکّه، سید حسین بن حسن، تقدیم کرد. [۵]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، ج ۲، ستون ۱۱۰۹، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۶]
محمد اسعد طلس، الکشاف عن المخطوطات خزاین کتب الاوقاف، ج۱، ص۲۲۱، بغداد ۱۳۷۲/۱۹۵۳.
این کتاب مقدمه، خاتمه و چهار باب دارد. در مقدمه سبب تألیف کتاب و نژاد حبشیان و در بابهای کتاب به ترتیب فضیلت حبشیان، نجاشی و فضایل او، صحابیان حبشی و ادیبان حبشی آمده است. خالدالرّیان [۷]
خالدریان، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج۱۰، ص۱۲۳، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
در معرفی نسخه‌ای از الطّراز المنقوش گفته است که این کتاب به نام نُزهة الناظر و سَلْوَة الخاطر و عقدالفرائد فیما نظم من الفوائد نیز خوانده شده است.
فؤاد سیّد، [۸]
فؤاد سید، فهرس المخطوطات المصورة، ج۲، ص۲۱۰، قاهره ۱۹۵۹.
علاوه بر نسخه خالدالرّیان، به دو نسخه دیگر اشاره کرده که یکی از آن‌ها در کتابخانه دانشگاه آمریکایی بیروت موجود است.
محمد اسعد طلس [۹]
فؤاد سید، فهرس المخطوطات المصورة، ج۲، ص۲۱۰، قاهره ۱۹۵۹.
نیز نسخه ای را معرفی کرده که در ۹۹۷، شش سال پس از تألیف اثر، کتابت شده است.
الطّراز المنقوش را وایس وایلر، به آلمانی برگردانده (هانوور ۱۹۲۴) که قسمتهایی از آن در (فهرست نسخ خطی شرقی کتابخانه بودلیان) آمده است. همچنین نورالدین حلبی، الطّراز المنقوش را تلخیص، و با افزودن مطالبی برآن، کتابی به نامِ اعلام الطّراز لمنقوش فی محاسن الحبوش تألیف کرده است. این کتاب مقدمه، نتیجه و سه باب دارد که خالدالریّان [۱۰]
خالدریان، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج ۲، ۶۹،دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
نسخه‌ای از آن را معرفی کرده و احتمال قوی داده است که به خط خود مؤلف باشد.
این کتاب در ۱۳۰۷ در قاهره به چاپ رسیده است. ۳ - فهرست منابع(۱) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۲) خالدریان، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳. (۳) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۴) فؤاد سید، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره ۱۹۵۹. (۵) محمد اسعد طلس، الکشاف عن المخطوطات خزاین کتب الاوقاف، بغداد ۱۳۷۲/۱۹۵۳. (۶) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶). ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بخاری، محمدبن عبدالباقی»، شماره۶۳۴. |